Wobec pojawiających coraz częściej się pytań dotyczących umów kredytowych opartych na wskaźniku WIBOR zachęcamy do naszego komentarza dotyczącego sprawy C-471/24 zawisłej przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej, która ma szczególne znaczenie dla polskiego rynku kredytowego.
W sprawie zawisłej przed Trybunałem pod sygnaturą C-471/24 11 września 2025 r., przedstawiona została opinia Rzeczniczki Generalnej Laili Mediny.
Konsument w sporze przeciwko Bankowi przed sądem krajowym podniósł, że Kredytodawca nie udzielił mu zrozumiałych i pełnych informacji dotyczących ryzyka związanego ze zmiennym oprocentowaniem oraz metodą ustalania wskaźnika WIBOR6M. Zakwestionował on obiektywność ustalania wskaźnika WIBOR, wobec faktu, iż banki mogą wywierać wpływ na ustalenie korzystnej dla siebie wartości tego wskaźnika, niezależnie od warunków gospodarczych panujących na rynku międzybankowym. W ocenie konsumenta wskaźnik ten stanowić może „ukrytą marżę", w konsekwencji czego Bank może dowolnie wpływać na poziom jego zobowiązania odsetkowego, co stanowi dla konsumenta szczególnie niebezpieczną sytuację,
w której nie może on ocenić ekonomicznych konsekwencji zaciągniętego przez siebie zobowiązania.
Pozwany Bank wskazywał, iż nie ma on możliwości manipulowania wskaźnikiem WIBOR, zaś konsument został prawidłowo poinformowany o ryzyku zawarcia umowy o kredyt hipoteczny o zmiennej stopie oprocentowania.
Wskutek tego sporu w toku postępowania Sąd krajowy – Sąd Okręgowy w Częstochowie – zwrócił się do Trybunału z następującymi czterema pytaniami prejudycjalnymi:
- Czy art. 1 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że pozwala on na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR? (Art. 1 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG stanowi, że „Warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są Państwa Członkowskie lub Wspólnota, zwłaszcza w dziedzinie transportu, nie będą podlegały przepisom niniejszej dyrektywy");
- W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze, czy art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że pozwala on na badanie postanowień umownych dotyczących zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR? (zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG „Ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem");
- W przypadku pozytywnej odpowiedzi na pytanie pierwsze i drugie, czy art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że zapisy umowy dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR można traktować jako stojące w sprzeczności z wymogami dobrej wiary i powodujące znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta, z uwagi na niewłaściwe poinformowanie konsumenta odnośnie narażenia na ryzyko zmiennej stopy procentowej, w tym w szczególności niewskazaniu w jaki sposób ustala się wskaźnik referencyjny będący podstawą ustalania zmiennego oprocentowania i jakie wątpliwości są związane z jego nietransparentnością oraz nierównomierny rozkład tego ryzyka na strony umowy? (art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG głosi, iż „Warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, uznaje się za nieuczciwe, jeśli stojąc w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta";
- W przypadku pozytywnej odpowiedzi na wcześniejsze pytania, czy art. 6 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 i 2 zdanie 2 oraz art. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, iż w przypadku uznania za nieuczciwe postanowienia umownego dotyczącego zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR możliwym jest dalsze funkcjonowanie umowy, w której wysokość oprocentowania kwoty kapitału kredytu będzie się opierała na drugim składniku ustalającym wysokość oprocentowania zawartym w umowie, to jest stałej marży banku, co spowoduje zmianę oprocentowania kredytu ze zmiennego na stałe? (art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG wskazuje, iż „Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków", natomiast art. 3 ust. 2 zdanie 2 stanowi, że „Fakt, że niektóre aspekty warunku lub jeden szczególny warunek były negocjowane indywidualnie, nie wyłącza stosowania niniejszego artykułu do pozostałej części umowy, jeżeli ogólna ocena umowy wskazuje na to, że została ona sporządzona w formie uprzednio sformułowanej umowy standardowej", zaś według art. 2 dyrektywy „Do celów niniejszej dyrektywy: a) "nieuczciwe warunki" oznaczają warunki umowne zdefiniowane w art. 3; b)"konsument" oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych niniejszą dyrektywą działa w celach niezwiązanych z handlem, przedsiębiorstwem lub zawodem; c)"sprzedawca lub dostawca" oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która w umowach objętych niniejszą dyrektywą działa w celach dotyczących handlu, przedsiębiorstwa lub zawodu, bez względu na to, czy należy do sektora publicznego czy prywatnego".
W rezultacie ww. pytań skierowanych do TSUE, w dniu 11 września 2025 r. Rzeczniczka Generalna przedstawiła opinię w sporze. Przechodząc zaś do opinii Rzeczniczki Generalnej wyciągnąć z niej można kluczowe wnioski:
- jeżeli przepisy krajowe nie narzucają obowiązkowego stosowania WIBOR i jego określonej stawki to do klauzuli zmiennego oprocentowania kredytu hipotecznego opartej na WIBOR można zastosować dyrektywę 93/13/EWG, ponadto ujęcie WIBOR w wykazie kluczowych wskaźników referencyjnych w rozumieniu rozporządzenia BMR (2016/1011) samo w sobie nie wyklucza stosowania dyrektywy 93/13/EWG;
- klauzula zmiennego oprocentowania oparta na WIBOR dotyczy przedmiotowo istotnych składników umowy;
- ocena potencjalnie nieuczciwego charakteru tej klauzuli jest możliwa jeśli nie został spełniony wymóg przejrzystości, sąd powinien więc zbadać czy postanowienia te zostały sformułowane jasno i precyzyjnie, prostym i zrozumiałym językiem,
a konsument został poinformowany o nazwie stosowanego wskaźnika, o nazwie jego administratora, a także o konsekwencjach wynikających ze stosowania wskaźnika WIBOR, tak aby mógł on oszacować całkowity koszt kredytu, jednocześnie wymóg ten powinien podlegać wykładni rozszerzającej, z uwagi na fakt, że konsument jest słabszą stroną umowy; - dokonując oceny ewentualnej abuzywności klauzuli, sąd powinien zbadać, czy zastosowanie tej klauzuli doprowadziło do znaczącej nierównowagi praw i obowiązków stron umowy, ze szkodą dla konsumenta;
- dokonując tej oceny sąd powinien wziąć pod uwagę czy konsument wyraził świadomą zgodę na ryzyko wynikające ze stosowania klauzuli, poprzedzoną przekazaniem mu pełnych i dokładnych informacji. Sąd musi ocenić czy informacje te przekazane zostały konsumentowi w sposób neutralny i obiektywny oraz czy nie wprowadziły konsumenta w przekonanie, że wybór spornego warunku umownego i wskaźnika WIBOR był dla niego korzystny, podczas gdy w rzeczywistości tak nie było. Ocena ta nie może odnosić się ani do wskaźnika WIBOR jako takiego, ani do metody jego ustalania.
Z niecierpliwością oczekujemy na rozstrzygnięcie Trybunału w przedmiotowej sprawie, o którym oczywiście Państwa poinformujemy. Wyrok Trybunału może otworzyć drogę wielu kredytobiorców do dochodzenia należności z umów, w których stosowany był wskaźnik WIBOR.